चालू घडामोडी : १३ फेब्रुवारी

सेबीच्या अध्यक्षपदी अजय त्यागी यांची नियुक्ती

• भारतीय प्रतिभूती व विनिमय मंडळ (सेबी) या महत्त्वाच्या संस्थेच्या अध्यक्षपदी ज्येष्ठ सनदी अधिकारी अजय त्यागी यांची निवड झाली आहे.
• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या मंत्रिमंडळाच्या नियुक्तीविषयक समितीने त्यागी यांच्या नियुक्तीस मान्यता दिली आहे.
• सेबीच्या अध्यक्षपदी निवड होण्यासाठी वय ५० ते ६० वर्षेदरम्यान व २५ वर्षे भांडवली बाजाराचा अनुभव असणे आवश्यक असते.
• १८ फेब्रुवारी २०११ रोजी सेबी अध्यक्षपदाचा पदभार स्वीकारलेले यू के सिन्हा यांच्याकडून त्यागी हे येत्या १ मार्च रोजी अध्यक्षपदाची सूत्रे स्वीकारतील.
• सेबीच्या अध्यक्षपदी सर्वाधिक काळ राहिलेल्या डी आर मेहता यांच्यानंतर दुसरी सर्वाधिक कारकीर्द असलेल्या सिन्हा यांना २ वेळा मुदतवाढ मिळाली होती.

 अजय त्यागी 

• १९८४मध्ये प्रशासकीय सेवेत दाखल झालेले अजय त्यागी हे हिमाचल प्रदेश केडरचे अधिकारी असले तरी ते मूळ उत्तर प्रदेशातील आहेत.
• त्यागी हे अर्थशास्त्र व संगणक विज्ञानात पदव्युत्तर पदवीधारक आहेत. लोकप्रशासन या विषयात ते पदव्युत्तर पदवीधारक असून इलेक्ट्रॉनिक्सचे पदवीधरही आहेत.
• सध्या ते अर्थ मंत्रालयात अतिरिक्त सचिव होते. तसेच पेट्रोलियम व नैसर्गिक वायू खात्यात त्यांनी सहसचिव म्हणून पाच वर्षे काम केले आहे.
• महारत्न कंपन्यांपैकी एक असलेल्या तेल व नैसर्गिक वायू महामंडळाच्या संचालक मंडळात त्यागी यांनी सरकारचे प्रतिनिधित्व केले आहे.
• हिमाचल प्रदेशातही त्यांनी अर्थ, माहिती तंत्रज्ञान विभागाची जबाबदारी सांभाळली होती. काही काळ ते रिझर्व्ह बँकेच्या संचालक मंडळावरही होते.

 सेबी 

• सिक्युरिटीज अँड एक्स्चेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (सेबी) ही भारतीय भांडवली बाजारावर नियंत्रण ठेवणारी सर्वोच्च संस्था आहे.
• भारतीय भांडवल बाजाराचे नियंत्रण व विकास घडवून आणण्यासाठी एक स्वतंत्र संस्था म्हणून सेबीची स्थापना करण्यात आली.
• जी एस पटेल समितीच्या शिफारसीच्या आधारावर एक अवैधानिक संस्था म्हणून १२ एप्रिल १९८८ रोजी सेबीची स्थापना करण्यात आली.
• ३१ जानेवारी १९९२ रोजी सेबीला वैधानिक दर्जा व विस्तृत अधिकार देण्यासाठी राष्ट्रपतीचा वटहुकूम प्रसिद्ध करण्यात आला.
• कालांतराने ‘सेबी विधेयक’ संसदेत संमत करण्यात येऊन ३१ मार्च १९९२ पासून सेबीला स्वायत्त व वैधानिक दर्जा देण्यात आला.
• सेबीचे मुख्यालय मुंबईला असून कोलकाता, दिल्ली व चेन्नईला तिची विभागीय कार्यालये आहेत. सेबीचे व्यवस्थापन ६ सदस्यीय संचालक मंडळामार्फत केले जाते.

सेबीची उद्दिष्टे

• कंपन्या/संस्था यांना आपल्या प्रतिभूतींच्या (शेअर्स,डिबेंचर्स इ.) विक्रीसाठी योग्य वातावरण निर्मिती करणे.
• गुंतवणूकदारांचे हितसंरक्षण करणे.
• सर्व रोखे बाजाराच्या व्यवस्थापनावर परिणामकारक नियंत्रण ठेवणे.
• रोखे बाजारात व्यवहार करणाऱ्यांसाठी आवश्यक, योग्य व अत्याधुनिक सोयी सुविधा उपलब्ध करून देण्यास प्रयत्नशील राहणे.
• तसेच रोखे बाजारांचा कारभार स्पर्धात्मक व व्यावसायिक तत्त्वांवर चालण्यासाठी वातावरण निर्मिती करणे.

तबला वादक संदीप दास यांना ग्रॅमी पुरस्कार

• भारतीय तबला वादक संदीप दास यांना यो यो मा यांच्यासोबतच्या ‘सिंग मी होम’ या अल्बमासाठी यावर्षीचा ग्रॅमी पुरस्कार मिळाला आहे.
• गायक आणि सितारवादक अनुष्का शंकर यांना लँड ऑफ गोल्ड अल्बमसाठी नामांकन मिळाले होते. परंतु त्यांची सहाव्यांदा ग्रॅमी पुरस्काराची संधी हुकली.
• दास यांचा ‘सिंग मी होम’ जागतिक संगीत गटात सर्वोत्कृष्ट अल्बम ठरला. भारतीय आणि पाश्चात्य संगीतच्या जुगलबंदीवर आधारीत हा अल्बम आहे.
• यो यो मा आणि संदीप दास वेगवेगळया देशातील कलावंत असलेल्या ‘द सिल्क रोड’ या म्युझिक ग्रुपमध्येही एकत्र काम करतात.
• संदीप दास यांनी किशन महाराजांच्या मार्गदर्शनाखाली तबलावादनाचे प्रशिक्षण घेतले आहे.
• ग्रॅमी पुरस्कारात नामांकन मिळण्याचे त्यांचे हे तिसरे वर्ष होते. याआधी २००५ आणि २००९ मध्ये त्यांना नामांकन मिळाले होते. 
• संदीप दास यांच्याआधी प्रसिद्ध तबला वादक झाकीर हुसेन यांना १९९२ आणि २००९ असा दोनवेळा ग्रॅमी पुरस्कार मिळाला आहे.

 ग्रॅमी पुरस्कार 

• संगीत क्षेत्रातील योगदानासाठी विशेषकरुन इंग्रजी संगीतातील योगदानासाठी ग्रॅमी पुरस्कार दिला जातो.
• ४ मे १९५९ रोजी पहिली ग्रॅमी पुरस्कार सोहळा पार पडला. संगीत क्षेत्रात ग्रॅमी पुरस्काराला ऑस्कर पुरस्काराइतके महत्व आहे.

आयर्न लेडी इरोम शर्मिला निवडणुकीच्या रिंगणात

• मणिपूरमधील सशस्त्र दल विशेषाधिकार कायदा (अफ्स्पा) हटवण्याच्या मागणीसाठी १६ वर्षे उपोषण करणाऱ्या इरोम शर्मिला निवडणुकीच्या रिंगणात उतरल्या आहेत.
• पिपल्स रिसर्जंस अॅण्ड जस्टिस अलायन्स (पीआरजेए) या पक्षाची त्यांनी ऑक्टोबर २०१६ मध्ये स्थापना केली होती.
• त्या मुख्यमंत्री इबोबी सिंह यांच्याविरोधात थौबल या मतदार संघातून निवडणूक लढवत आहेत. या निवडणुकीच्या प्रचारासाठी त्या सायकल हे साधन वापरत आहे.
• सायकलवरुन प्रचार केल्यामुळे त्यांचा जनतेशी संपर्क वाढत चालला आहे असे त्या म्हणतात.
• गेली १६ वर्षे त्यांनी अफ्प्सा कायद्याविरोधात उपोषण केले. परंतु अद्यापही हा कायदा अस्तित्वात आहे.
• हा कायदा संपुष्टात आणावयाचा असेल तर आपण राजकारणात जायला हवे असे त्यांना वाटल्याने त्यांनी पक्षाची स्थापना केली.
• ६० पैकी ६ जागांवर त्यांनी उमेदवार उभे केले आहेत. क्राउड फंडिंगद्वारे त्या आपल्या प्रचारासाठी पैसे जमा करत आहेत.

व्यापम घोटाळ्यातील ५०० विद्यार्थ्यांचे प्रवेश रद्द

• मध्यप्रदेशमधील व्यापम घोटाळ्यात सुप्रीम कोर्टाने सुप्रीम कोर्टाने २००८ ते २०१२ या कालावधीत एमबीबीएसमध्ये प्रवेश घेतलेल्या ५०० विद्यार्थ्यांचे प्रवेश रद्द केले आहेत.
• मध्य प्रदेशात व्यावसायिक अभ्यासक्रमातील प्रवेश आणि विविध खात्यांतील सरकारी नोकर भरती याच्याशी संबंधित बाबी व्यावसायिक परीक्षा मंडळातर्फे (व्यापम) पाहिल्या जातात.
• परीक्षांमध्ये बनावट विद्यार्थी परीक्षेस बसविणे, पैसे घेऊन विद्यार्थ्यांना उत्तीर्ण करणे व प्रवेश किंवा नोकरी मिळवून देणे, असे गैरव्यवहार या घोटाळ्यामध्ये आढळले आहेत.
• मध्यप्रदेश हायकोर्टाने व्यापम घोटाळ्यात दोषी आढळलेल्या ५००हून अधिक विद्यार्थ्यांचे प्रवेश रद्द करण्याचा निर्णय दिला होता.
• चुकीच्या पद्धतीने प्रवेश मिळवल्याप्रकरणी त्यांचे प्रवेश रद्द करण्याचा निर्णय हायकोर्टाने दिला होता.
• या आदेशाविरुद्ध विद्यार्थ्यांनी सुप्रीम कोर्टात धाव घेतली होती. या प्रकरणी सुप्रीम कोर्टाने ५००हून अधिक विद्यार्थ्यांचे प्रवेश रद्द करण्याचा निर्णय दिला.

 व्यापम घोटाळा 

• १९९०च्या सुमारास प्रथम या संदर्भातील गैरव्यवहारांची चर्चा झाली. २०००साली या संदर्भात एक एफआयआर पोलिसांनी दाखल केला.
• २००९साली वैद्यकीय परीक्षेच्या झालेल्या घोटाळ्यामध्ये चौकशी झाली आणि सुमारे १०० जणांना अटकही झाली.
• २०१३ साली प्रथमच हा घोटाळा म्हणजे एक मोठा हिमनगच असल्याचे लक्षात येण्यास सुरुवात झाली.
• या सर्व संघटित टोळीचा म्होरक्या असलेल्या जगदीश सागर याला अटक झाली.
• या घोटाळ्यातील मोठ्या नेत्यांची नावे आणि व्याप्ती बघता शेवटी या गुन्ह्याचा तपास सीबीआयकडे वर्ग करण्यात आला.
• या घोटाळ्याशी संबंधीत ४८ जणांचा संशयास्पदरित्या मृत्यू झाल्याने हे प्रकरण मध्यप्रदेशमधील भाजप सरकारसाठी अडचणीचे ठरले आहे.

---